७३ वर्ष पुरानो भाइरस फेरि सक्रिय : चीनमा ७ हजारभन्दा बढी संक्रमित

चिकनगुनिया फैलिने क्रम युरोपसम्म, रोकथाममा जुटे स्वास्थ्य निकायहरू

काठमाडौं । विश्वभर करिब दुई दशकअघि महामारीको रूप लिएको चिकनगुनिया भाइरस फेरि सक्रिय भएको छ। लामखुट्टेबाट सर्ने यो भाइरसले हाल चीनमा तीव्र संक्रमण फैलाउँदै ७ हजारभन्दा बढीलाई प्रभावित बनाएको छ। यससँगै ७३ वर्षअघि पहिलोपटक पहिचान भएको यो भाइरसले फेरि महामारीको रूप लिने खतरा देखिएको छ।

चीनको ग्वाङडोङ प्रान्तमा सबैभन्दा बढी संक्रमित भेटिएका छन्। संक्रमण फैलिन नदिन चिनियाँ सरकारले नयाँ उपायस्वरूप जेनेटिक रूपमा परिवर्तन गरिएका ठूला लामखुट्टेहरू छुटाउँदैछ, जसले भाइरस फैलाउने साना लामखुट्टेहरूलाई निष्क्रिय पार्ने विश्वास गरिएको छ। साथै नागरिकहरूलाई घर वरिपरि पानी नजमाउन निर्देशन दिइएको छ। अटेर गर्नेहरूलाई १ लाख रुपैयाँभन्दा बढी जरिवाना गरिने चेतावनी दिइएको छ।

डब्लुएचओको चेतावनी

विश्व स्वास्थ्य संगठन (डब्लुएचओ) ले गत महिना सार्वजनिक गरेको चेतावनीले चिकनगुनिया विश्वव्यापी चुनौती बन्ने सम्भावना औंल्याएको थियो। संगठनका अनुसार हाल ११९ देशका झन्डै ५६० करोड मानिस चिकनगुनिया भाइरसको जोखिममा छन्।

डब्लुएचओका विज्ञहरूले विशेषगरी एसिया र युरोपका देशहरूमा भाइरस फैलिने सम्भावनाबारे चिन्ता व्यक्त गरेका थिए। पछिल्लो केही महिनामा भाइरस मडगास्कर, मायोट, मौरिसस, सोमालिया र केन्यामा फैलिएपछि अब चीन र युरोपसम्म फैलिएको छ। फ्रान्समा मात्रै मे १ यता ८ सयभन्दा बढी केस पुष्टि भएका छन्। तीमध्ये १२ जना स्थानीय रूपमा संक्रमित भएका छन् भने इटालीमा पनि नयाँ केस देखा परिसकेको छ।

भारतमा अवस्था नियन्त्रणमा

चिकनगुनिया भारतमा हरेक वर्ष देखिने सामान्य रोगमध्ये पर्दछ। तर अवस्था नियन्त्रणमा रहेको भारतीय स्वास्थ्य निकायहरूको दाबी छ। वर्षायाममा लामखुट्टेको प्रजनन बढ्ने भएकाले संक्रमण फैलिने सम्भावना उच्च हुने विज्ञहरूले बताउँदै आएका छन्।

भाइरसको उत्पत्ति र फैलावट

सन् १९५२ मा तान्जानियामा पहिलोपटक पहिचान भएको चिकनगुनिया भाइरस एडिस एजिप्टी र एडिस एल्बोपिक्टस जातका लामखुट्टेबाट सर्छ। यी लामखुट्टे प्रायः दिनको समयमा सक्रिय हुने गर्छन्। संक्रमित व्यक्तिलाई टोक्दा भाइरस अर्को स्वस्थ व्यक्तिमा सर्ने गर्छ।

नयाँ दिल्लीस्थित सर गंगा राम अस्पतालकी रोकथाम तथा कल्याण विभागकी निर्देशक डा. सोनिया रावतका अनुसार यो भाइरस प्रत्यक्ष सम्पर्कबाट सर्दैन, तर एउटै क्षेत्रमा एकैपटक धेरै व्यक्तिलाई संक्रमित बनाउन सक्छ।

लक्षण र उपचार

संक्रमणपछि करिब ४ देखि ८ दिनमा लक्षण देखिन्छन्। उच्च ज्वरो, टाउको दुखाइ, घुँडा, खुट्टा, नाडी र हातमा असह्य पीडा, मांसपेशी दुखाइ, थकान, छालामा र्याश, आँखामा जलन र वान्ता हुने जस्ता लक्षण देखिन्छन्। जोर्नी दुखाइ हप्ता वा महिनासम्म रहन सक्छ।

हालसम्म चिकनगुनियाको विशेष एन्टिभाइरल उपचार उपलब्ध छैन। उपचार लक्षणका आधारमा हुने गर्छ। सामान्यतया बिरामीलाई प्यारासिटामोल, दुखाइ निवारक औषधि, प्रशस्त आराम र पानी पिउन सल्लाह दिइन्छ। हल्का शारीरिक व्यायाम पनि पीडामा राहत दिन सक्छ।

खोप परीक्षणमै सीमित

डा. रावतका अनुसार चिकनगुनियाविरुद्धको खोप अहिले विकासको चरणमा छ। केही खोपहरू क्लिनिकल परीक्षणको चरणमा रहेका छन्। यद्यपि हालका लागि खोप उपलब्ध नभएकाले रोकथाम नै सबैभन्दा प्रभावकारी उपाय मानिन्छ।

रोकथामका उपायहरू

चिकनगुनियाबाट बच्न लामखुट्टेबाट जोगिनै सर्वोत्तम उपाय हो। यसका लागि विशेषज्ञहरूले निम्न उपायहरू अपनाउन सुझाएका छन्:

• पुरै बाहुला भएका लुगा लगाउने
• लामखुट्टेको झुल प्रयोग गर्ने
• घर वरिपरि पानी जम्न नदिने
• भाँडाहरू छोपेर राख्ने
• लामखुट्टे भगाउने क्रिम वा स्प्रे प्रयोग गर्ने
• झ्यालढोका तथा भेन्टिलेसनमा जाली प्रयोग गर्ने

वर्षायाममा विशेष सतर्कता अपनाउन विज्ञहरूको सुझाव छ, किनभने यही समयमा लामखुट्टे बढी फस्टाउँछन्।

जलवायु परिवर्तन, जनघनत्व र अन्तरदेशीय आवागमनको वृद्धिका कारण लामखुट्टेबाट फैलिने रोगहरूको जोखिम बढ्दो छ। चिकनगुनियाको पछिल्लो प्रकोपले अझ सतर्क र जिम्मेवार बन्नुपर्ने सन्देश दिएको छ। समयमै सावधानी अपनाइएन भने महामारीको रूप लिन सक्ने डब्लुएचओको चेतावनीलाई हल्कासँग लिन नहुने देखिएको छ।