नीलबाराहीमा नगरपालिकालाई स्थानीयको निषेध ः “योजना नदेखाइ काम गर्न नपाइने” चेतावनी

भक्तपुर । मध्यपुर थिमिको ऐतिहासिक, धार्मिक, सांस्कृतिक तथा पर्यावरणीय दृष्टिकोणले महत्व पाएको नीलबाराही क्षेत्रमा पहिरो नियन्त्रणको नाममा नगरपालिकाको हस्तक्षेप विरोधमा स्थानीय समुदायले कडा आक्रोश व्यक्त गर्दै निषेधको घोषणा गरेका छन् । उनीहरूले स्पष्ट रूपमा भनेका छन—“योजना देखाइ स्थानीयको विना सहभागिता र स्वीकृति बेगर नगरपालिकालाई यहाँ कुनै पनि किसिमको काम गर्न दिइने छैन ।”

नीलबाराही क्षेत्र संरक्षण सरोकार समितिका सचिव अनिश बैद्यका अनुसार, विगत दस वर्षदेखि नगरपालिका समक्ष संरक्षणका लागि पटक–पटक माग राखिँदै आए पनि नगरपालिकाले कुनै चासो नदेखाएको गुनासो गरेका छन् । हाल जनश्रमदानमार्फत पहिरो नियन्त्रणको काम अन्तिम चरणमा पुगेको बेला मात्र नगरपालिका संघीय सरकारको सहयोगमा ठेक्का प्रक्रिया अघि बढाउँदै हस्तक्षेप गर्न खोजेको आरोप उनीहरूले लगाएका छन् ।

बैद्यले जनश्रमदाताको भेलामा भने, “कुन योजना अन्तर्गत काम गर्न लागिएको हो भन्ने सार्वजनिक नगरी, स्थानीयको विना सहभागिता र स्वीकृति नलिइ नगरपालिकाले यहाँ कुनै काम गर्न पाउँदैन ।”

गत जेठ ३ गतेबाट सुरु भएको जनश्रमदानमा हजारौं स्थानीय भक्तजन सहभागी हुँदै आएका छन् । उनीहरूले नीलबाराही मन्दिर जाने मुख्य सडक—पाकिङ क्षेत्रदेखि मन्दिरसम्मको झण्डै ३ सय मिटर दूरीमा—फेदबाट नयाँ जग बसालेर दुई लेनको सडक निर्माण गरेका छन् । यसअघि पहिरोका कारण साँघुरिएको बाटो केवल पैदलयात्रुका लागि मात्र उपयोगी थियो ।

मन्दिर क्षेत्रलाई हाल अस्थायी रूपमा प्लास्टिकले ढाकेर पहिरोको जोखिम न्यूनीकरण गर्ने काम स्थानीय युवाहरूको सक्रियतामा जारी रहेको छ ।

हालै संघीय सरकारको सहयोगमा नगरपालिकाले ठेक्कामार्फत काम सुरु गर्ने तयारी गरेसँगै स्थानीय समुदायमा शंका र असन्तोष चुलिएको हो । संरक्षणको नाममा कुनै ठोस योजना सार्वजनिक नगरी काम गर्न खोजिएको भन्दै स्थानीयले आपत्ति जनाएका छन् ।

श्री नीलबाराही क्षेत्र संरक्षण सरोकार समितिका सहसचिव निशुल प्रजापतिका अनुसार, “हामी जनश्रमदानमार्फत पहिरो नियन्त्रणमा जुटिरहेका बेला चाहिने माटो ओसारपसारमा समेत नगरपालिकाले अवरोध गरेको छ । यसले हाम्रो अभियानलाई कमजोर पार्ने संकेत दिन्छ ।”

उनका अनुसार, चाँगुनारायण नगरपालिका–१ बाट ल्याइँदै गरिएको माटोमा समेत जिल्ला प्रशासन कार्यालयमा बसेको सर्वदलीय बैठकपछि प्रतिबन्ध लगाइएको छ । यसले जनश्रमदानको गति केही सुस्त पारेको भए पनि काम भने रोकिएको छैन ।

करिब ५ सय रोपनी क्षेत्रफलमा फैलिएको नीलबाराही क्षेत्र काठमाडौं उपत्यकाका चार प्रमुख बाराहीमध्येको एक हो । मन्दिर थुम्कोमा अवस्थित रहेको यस क्षेत्र चारैतिरबाट पहिरोको उच्च जोखिममा रहेको छ । ऐतिहासिक, धार्मिक, सांस्कृतिक र पर्यावरणीय महत्त्वका दृष्टिले अति संवेदनशील मानिने यो क्षेत्रको संरक्षणमा नगरपालिका वर्षौंदेखि निष्क्रिय रहेको स्थानीयको आरोप छ । नगरपालिकाले करोडौं बजेटको योजना ल्याउने तयारी गरिरहेको बताइए पनि, आठ–दश वर्षको लामो प्रतीक्षा पछिसमेत ठोस पहल नभएको भन्दै स्थानीयहरू निराश छन् ।

हरेक साताको शनिवार, सोमबार र बुधबार नियमित रूपमा सञ्चालन भइरहेको जनश्रमदान अभियान स्थानीयको उत्साहप्रति प्रतिबद्धता दर्शाउने संकेत हो । उनीहरूले चेतावनी दिएका छन—नगरपालिकाले स्पष्ट योजना सार्वजनिक गरी स्थानीयसँग सहकार्य नगरेसम्म कुनै पनि निर्माण वा संरक्षण कार्य गर्न स्वीकृत हुनेछैन ।

नीलबाराही संरक्षण अभियान स्थानीयको सक्रियता र एकताको उदाहरण बनेको छ । नगरपालिकाले यदि समयमै पारदर्शिता सहभागिता र सहजिकरणको बाटो नअँगालेको खण्डमा भविष्यमा थप विरोध र द्वन्द चर्किदै जाने संकेत देखिएको छ ।